وقتی کسی با انتقاد به ما حمله میکند چه کنیم؟
اگر اهل فوتبال باشید حتما این صحنه برایتان لذتبخش خواهد بود که کسی قصد دارد توپ را از شما بدزدد و شما با یک حرکت سریع توپ را از او میگیرید و همان توپ را گل میکنید!
در حقیقت هر زمان که بازی عوض شود و شما از یک فرد بازنده تبدیل به برنده شوید، لذت بسیاری خواهید داشت.
این مقاله به شما این حس را خواهد داد! این که نه تنها از انتقاد دیگران ناراحت نمیشوید بلکه یک پل زیبا و محکم میسازید برای رساندن خودتان به موفقیتهای بزرگ.
آیا تنها با مطالعه این مقاله میشود به این هدف مهم دست پیدا کرد؟
برای اینکه مسیر عصبی انتقادپذیری در مغز ما ساخته شود نیاز به تکرار و تمرین داریم.
اینکه در ابتدا احساس کنیم نمیشود، رفتار ما مصنوعی به نظر میرسد، چیزی را فراموش کردهایم و در زمان مناسب رفتار مناسب را نداریم بسیار طبیعی است.
پس اصرار و سماجت کنید تا مسیر عصبی آن در مغز شما ساخته شود.
فراموش نکنید که شما ارزشمند هستید، همه موجودات و انسانها نیز ارزشمند هستند و همه ما حق تلاش برای زندگی بهتر را داریم.
احتمالا وقتی کسی به ما حمله میکند، یا فرار میکنیم یا اگر توان مقابله با او را در خود ببینیم به مبارزه با او میپردازیم.
اما آیا بهتر نیست یک زره آهنی بر تن کنیم تا وقت و انرژی ما با فرار یا مقابله از بین نرود؟
با کمی دقت متوجه میشویم افراد زبده و حرفهای کسانی هستند که در هر بخش از زندگی خود (شغل، ارتباطات و …) یاد میگیرند به انتقادات به دید متفاوتی نسبت به افراد معمولی نگاه کنند.
این افراد به انتقاد به عنوان یک ارزش و یک فرصت برای رشد و ترقی خود نگاه میکنند.
انتقاد چیست و چه زمانی انتقاد میکنیم؟
زمانی که رویدادی بیرونی، با آنچه در ذهن ما هست یکسان نباشد ما تصمیم میگیریم آن را اصلاح کنیم.
اکثر مردم به انتقاد اینطور تعریف میکنند:
«انتقاد، اظهار نظری مخرب، تحقیر کننده و نوعی عیبجویی همراه با کینه و دشمنی!»
چرا چنین دیدگاهی در مورد انتقاد وجود دارد؟
اصلیترین دلیل آن همین انتقاد کردن به روش نادرست است.
در بیشتر اختلافات خانوادگی، کدورتهای فامیلی و جداییهای زناشویی میتوان ردپایی از انتقاد را پیدا کرد.
آن چیزی که در این مقاله، در مورد انتقادپذیری مد نظر ماست، این است که مهارت انجام سه کار مهم زیر را پیدا کنیم:
- از انتقادها نرنجیم و کمترین آسیب را ببینیم.
- بهترین جواب را به شخص انتقادکننده بدهیم.
- از انتقادها برای رشد و موفقیت خود استفاده کنیم.
انتقادپذیری چه چیزی نیست؟
- انتقادپذیری به معنای دوست داشتن انتقاد نیست! اما بعضی از انسانها از نتیجهای که انتقاد برایشان دارد خوشحال میشوند.
- انتقادپذیری به این معنای نیست که هر کسی هر چه دلش خواست به ما بگوید.
- انتقادپذیری به این معنا نیست که اگر کسی به ما توهین کرد، به او لبخند بزنیم و از او تشکر کنیم.
بلکه برخورد قاطعانه یکی از مهمترین بخشها در انتقادپذیری است.
اگر انتقادپذیر باشیم چه میشود؟
اگر انتقادپذیر باشیم باعث میشود برخی بیشتر به ما انتقاد کنند و البته برخی کمتر، البته نکته مهم این است هر چیزی خوبیها و بدیهای خودش را دارد.
جالب اینجاست که فایدههای انتقادپذیر بودن بسیار بسیار زیاد است.
اگر برای مدت قابل توجهی به انتقادات، درست توجه کنیم و سعی کنیم مشکلاتمان را رفع کنیم خیلی زود در هر زمینهای میتوانیم سوپراستار شویم. میتوانیم:
بهترین همسر
بهترین پدر و مادر
بهترین همکار
بهترین مدیر
و بهترین ……. باشیم.
کافی است کمی سختی و تلخی انتقاد را به جان بخریم تا بعد آن نتایج فوقالعادهای کسب کنیم.
ما امروز نقدهایی را تحمل میکنیم و خودمان را بهبود میبخشیم- که دیگران حاضر نیستند به آنها توجه کنند و خود را تغییر دهند- تا روزی آنقدر پیشرفت کنیم که اولا کمتر کسی به گرد پای ما برسد و ثانیا تعداد انتقادها بسیار کمتر شود.
اصلاح نگرش به انتقاد:
اکثر ما به دلیل وضعیت فرهنگی و نوع تربیتمان دید مثبتی به انتقاد نداریم. اما کافی است نگاهمان را کنی به انتقاد تغییر دهیم.
- اینکه برخی انتقادها غیرحرفهای و زننده بیان میشوند،
- اینکه برخی از انتقادها اصلا وارد نیست،
- این که برخی از چیزها مانند ویژگیهای ظاهری ما که مورد انتقاد قرار میگیرند قابل تغییر نیستند،
- این که برخی افراد توقعاتی بیجا دارند،
- این که برخی از انتقادها اصلا به شخص انتقادکننده ربطی ندارد،
- و…
همه و همه درست است! اما ما باید خیلی زرنگتر از این باشیم که به دلیل انتقاد فردی، حال خوبمان را از دست بدهیم.
در حقیقت باید به انتقاد به چشم هدیهای نگاه کنیم که فرد خواسته یا ناخواسته به ما میدهد.
آنقدر باید در مدیریت خشم خود در زمان انتقاد مسلط باشیم و هر انتقاد را تبدیل به وسیلهای برای رشد خود کنیم که دشمنان و بدخواهان ما جرات انتقاد از ما را نداشته باشند چون میدانند که فورا مشکل را رفع خواهیم کرد و به نقطه قوتی در خود تبدیل خواهیم کرد.
وقتی کسی از پیشرفت ما خوشحال نمیشود، میبیند که بعد هر انتقادی که از ما میکند باعث میشود ما مشکل را پیدا و رفع کنیم و رشد کنیم، دیگر اصلا از ما انتقادی نمیکند! چرا؟ چون رشد ما او را بیشتر اذیت میکند.
فرمول انتقادپذیری و پاسخ به انتقادات:
حال اگر کسی از ما انتقاد کرد، چطور به او پاسخ بدهیم؟
پاسخ ما به انتقاد باید هوشمندانه، حرفهای و دارای ویژگیهای زیر باشد:
- به کنترل احساسات ما کمک کند تا از نظر روحی به هم نریزیم.
- از نظر شخص مقابل رفتار موجه و درستی ارائه شود.
- شخص متوجه شود که نمیتواند هر انتقاد بیجایی را مطرح کند.
- از فرد انتقادکننده قدردانی و تشکر صورت گیرد.
- آن انتقاد تبدیل به یک پیشنهاد شود تا رشد کنیم.
- این فرمول شامل گامهای زیر است، که تک تک آنها را با مثال بررسی خواهیم کرد.
- گوش دادن موثر
- تشکر از توجه
- ابراز تاسف
- سوال پرسیدن برای یافتن دلیل
- جبران یا توضیح
گوش دادن موثر:
با گوش دادن موثر، غول ارتباطات شوید.
حداقل گوش دادن موثر در یک نگاه
- صورت و بدنمان را سمت شخص متمایل کنیم.
- با حرکات سر به شخص نشان دهیم که در حال گوش دادن به حرفهای او هستیم.
- صحبت شخص مقابل را قطع نکنیم.
- سراپا گوش باشیم و حین صحبت شخص دنبال پاسخ به او نباشیم.
- نگذاریم احساسات ما به جای شخص مقابل صحبت کنند.
بنابراین اولین گام این است که بدون اینکه هیچ صحبتی بکنیم به انتقادات فرد توجه کنیم و فعالانه گوش دهیم.
تمرین عملی:
لطفا یک روز کامل به صحبتهای روزمرهای که در اطراف خود میشنوید و میبینید، توجه کنید. ببنید که دیگران چقدر راحت و آسوده کلام یکدیگر را قطع میکنند و به اصطلاح وسط حرف یکدیگر میپرند.
دقت کنید که خودتان چه زمانی این کار را انجام میدهید.
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
تشکر از توجه:
تشکر از شخص انتقاد کننده- چه انتقاد بهجا باشد و چه نابجا و چه درست مطرح شود و چه درست مطرح نشود.
تشکر شما به این معنا هست که ممنونم که نظرت را به من گفتی.
فراموش نکنیم فقط کسانی از ما انتقاد میکنند که ما برای آنها مهم هستیم و برای ما اهمیت قایل هستند.
بهطور مثال میتوانیم از جملات زیر برای بیان تشکر از توجه او استفاده کنیم:
- متشکرم که نظرتان را گفتید.
- خیلی ممنونم که من را آگاه کردید.
- مرسی که دوستم داری و به خودم گفتی (غیررسمی)
- و …
این جملات بسته به اینکه نسبت و رابطه شما با آن شخص به چه شکلی باشد میتوانند بسیار متفاوت باشد. فقط تشکر شما نباید به شکلی باشد که شخص احساس کند که او را مسخره میکنید!
تمرین عملی:
لطفا افرادی را که عموما از شما انتقاد میکنند، به یاد بیاورید و جملات مناسب برای تشکر از توجه آنها را یادداشت کنید. (کسب مهارت نیاز به تمرین و تکرار دارد.)
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
ابراز تاسف:
نکته بسیار مهم این است که بدانید تاسف و عذرخواهی با هم متفاوتند. ما اظهار تاسف میکنیم چون هنوز نمیدانیم واقعا اشتباهی مرتکب شدهایم یا این انتقاد بخاطر تفاوت سلیقه ما با شخص انتقادکننده است.
فرض کنید کودکی در حال دویدن در پارک زمین میخورد. شما از دیدن این صحنه متاسف میشوید اما عذرخواهی نمیکنید زیرا شما مقصر نیستید.
جملات نشاندهنده «تاسف» هم مانند جملات «تشکر از توجه» گسترده هستند. برای مثال:
- متاسفم که نظر شما جلب نشد.
- ناراحتم که ناراحت شدی.
- از این که شما را ناراحت میبینم خیلی ناراحتم.
و …
در شرایطی که انتقاد سنگین است یا شخص انتقادکننده عصبانی هست، بهتر است که ابتدا ابراز «تاسف» کنیم و بعد «تشکر از توجه» را انجام دهیم، تا فرد انتقادکننده احساس کنند که ما اهمیت موضوع را درک کردهایم.
سوال پرسیدن (یافتن دلیل و شفافسازی):
حالا نوبت آن است که با سوال پرسیدن:
از سوءتفاهمها جلوگیری کنیم.
باعث تغییر موضع شخص منتقد، از حالت مخرب به منطقی شویم.
پیگیر و حرفهای بودن خود به انتقادپذیری را نشان دادیم.
نمونه سوالات مناسب:
- میتوانم بدانم از کدام قسمت صحبت من ناراحت شدید؟
- میتوانم بدانم کدام حرف و رفتار من باعث شد چنین احساسی داشته باشی؟
کدام رفتار یا حرف من باعث شد چنین برداشتی کنید؟
و …
از او بخواهید که برای شما مثال بزند و بیشتر توضیح بدهد تا مفهوم حرف او را کاملا متوجه شوید.
توجه کنید که لحن صحبت شما محترمانه و عاری از قضاوت و سرزنش باشد.
سوالتتان را با چرا شروع نکنید، زیرا کلمه چرا بار معنایی تهدیدآمیز دارد.
تمرین عملی:
لطفا یادداشت کنید که در انتقادهایی که ظرف مدت یک هفته گذشته از شما صورت گرفته، چه سوالاتی باید میپرسیدید؟
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..
جبران یا توضیح:
تا اینجا احتمالا به این نتیجه میرسیم که انتقاد آن شخص وارد بوده است یا نه.
اگر انتقاد شخص وارد بود باید ضمن عذرخواهی، موضوع را جبران کنیم. باید بسیار دقیق باشیم و متناسب با هر فرد و موقعیت، بهترین جبران را انجام دهیم.
اما گاهی انتقاد وارد نیست و احساس میکنید نیاز به جبران نیست و فقط لازم است توضیح دهید. گاهی انتقاد شخص از سر دلسوزی است و نیاز است که توضیح بدهیم و نظر خودمان را بیان کنیم.
اما زمانی که احساس میکنید ممکن است توضیح شما به جدل یا کشمکش ختم شود، بهترین کار این است که هیچ توضیحی ارائه نکنید و ضمن تشکر از فرد، بگویید که باید بیشتر روی آن فکر کنید.
« متشکرم که نظرت رو در مورد من مطرح کردی، حتما باید در موردش بیشتر فکر کنم و در اولین فرصت این کار را خواهم کرد.»
تمرین عملی:
لطفا یکی از دردناکترین انتقادهایی که در چند روز اخیر به شما صورت گرفته، به یاد بیاورید و بر اساس آنچه یاد گرفتهاید بگویید بهترین واکنش چه واکنشی است:
تشکر از توجه
……………………………………………………………………………………
ابراز تاسف
……………………………………………………………………………………
سوال
……………………………………………………………………………………
جبران یا توضیح
……………………………………………………………………………………
حالا این نحوه پاسخ را یکبار اجرا کنید و به صورت یک فایل صوتی ضبط کنید و مجددا به آن گوش کنید.
هشدار: تنها انجام تمرینات مهارت ما را افزایش میدهند و صرفا دانستن این مطالب به ما کمکی نمیکنند!
«آماده نشدن برای پیروزی، آماده شدن برای شکست است.»
دیدگاهتان را بنویسید